Δίαιτα Banting: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της

Βρισκόμενοι στην καρδιά του καλοκαιριού και με την εικόνα της παραλίας στο μυαλό να εντείνει την ανάγκη μας να χάσουμε βάρος, στρεφόμαστε με αγωνία στις δίαιτες της μόδας, οι οποίες ξεπηδούν σαν μανιτάρια η μία μετά την άλλη, ευελπιστώντας σε ένα γρήγορο και εμφανές αποτέλεσμα. Μία τέτοια δίαιτα που άρχισε να κάνει έντονη επανεμφάνιση στο προσκήνιο, λόγω της παρομοίωσης με την δίαιτα Atkins, είναι η δίαιτα Banting. Η δίαιτα αυτή πήρε το όνομά της από τον δημιουργό της, τον William Banting, ο οποίος το 1863 δημοσίευσε ένα βιβλίο στο οποίο περιέγραφε ένα πρόγραμμα διατροφής για απώλεια βάρους, τα χαρακτηριστικά τoυ οποίου ήταν το πολύ χαμηλό σε υδατάνθρακες και το υψηλό σε λίπος περιεχόμενο. Ο ίδιος όντας ένας παχύσαρκος Άγγλος εργολάβος κηδειών (!), απογοητευμένος από τις αλλεπάλληλες επισκέψεις σε ειδικούς της εποχής και την αδυναμία του να χάσει βάρος μέσω γυμναστικής, θεωρούσε ότι η αιτία της παχυσαρκίας του δεν ήταν η έλλειψη άσκησης ή η υπερκατανάλωση ποσοτήτων φαγητού, αλλά η αυξημένη κατανάλωση μεμονωμένων τροφίμων όπως το γάλα, το βούτυρο, το ψωμί, οι πατάτες, η ζάχαρη και η μπύρα, τα οποία είναι πλούσια σε σάκχαρα ή/και άμυλο.

Ποια είναι επομένως η λογική αυτής της δίαιτας; Η δίαιτα αυτή περιλαμβάνει τρόφιμα πλούσια σε λίπος, χαμηλά σε υδατάνθρακες και μέτρια σε πρωτεΐνη. Δεν επιτρέπεται η ζάχαρη, τα δημητριακά κανενός τύπου, τα φρούτα, ενώ επιτρέπονται σε ελάχιστες ποσότητες υδατανθρακικά σνακ και καθόλου αλκοόλ. Ακόμη, επιτρέπονται τα πράσινα λαχανικά, αλλά απαγορεύονται άλλα λαχανικά, όπως οι πατάτες, τα παντζάρια, τα καρότα και τα γογγύλια. Αντιθέτως, λιπαρά τρόφιμα όπως είναι τα λιπαρά ψάρια, το αβοκάντο, το λάδι καρύδας, τα αυγά, καθώς επίσης και τα υψηλά σε πρωτεΐνη τρόφιμα, όπως είναι τα πουλερικά, ο σολομός, τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά, βρίσκονται κατά κόρον στην βάση της.

Η λογική της βασίζεται στο γεγονός είναι ότι τρώγοντας κανείς αυτά τα «καθαρά» και ανεπεξέργαστα τρόφιμα χαμηλά σε άμυλο και υδατάνθρακες, αυξάνεται ο κορεσμός λόγω της κατανάλωσης πρωτεΐνης και της παραγωγής κετονικών σωμάτων από την οξείδωση του λίπους αντί για την χρήση της γλυκόζης από την καύση των υδατανθράκων. Με αυτό τον τρόπο, το άτομο σταματάει την κατανάλωση όταν έχει πλέον ικανοποιηθεί, ενώ σε συνδυασμό με κατάλληλο πρόγραμμα άσκησης η δίαιτα αυτή υπόσχεται την απαλλαγή από τα περιττά κιλά.
Φαίνεται να μοιάζουν όλα ιδανικά... Είναι έτσι όμως;

Παρ’ ότι φαίνεται ότι αυτή η δίαιτα εστιάζει στην αποφυγή επεξεργασμένων προϊόντων και γλυκών, και στην αυξημένη κατανάλωση καλών λιπαρών μέσω των ψαριών και του ελαιολάδου, είναι εμφανές ότι αποκλείονται πολλές ομάδες χρήσιμων τροφίμων. Το γεγονός ότι αποκλείονται υψηλά σε θρεπτικά συστατικά τρόφιμα, όπως κάποια λαχανικά ενώ απαγορεύονται τα φρούτα και η ομάδα των δημητριακών που αποτελούν σημαντικές πηγές βιταμινών, δεν ξεκαθαρίζει το τοπίο ως προς την μακροπρόθεσμη επίδραση της απουσίας τους από την διατροφή του ανθρώπου. Όσον αφορά στην αποτελεσματικότητά της, υπάρχουν πολλές μελέτες που υποστηρίζουν ότι μία δίαιτα πολύ χαμηλή σε υδατάνθρακες (κετονογονική δίαιτα) είναι πιο αποτελεσματική για την απώλεια κιλών σε σχέση με μία δίαιτα χαμηλή σε λίπος, ωστόσο υπάρχει ακόμη ασάφεια ως προς την ασφάλειά της. Θα πρέπει να λάβει επίσης κανείς υπ’ όψιν τον κίνδυνο πρόκλησης πιθανών βλαβών στα νεφρά λόγω της αυξημένης παραγωγής αζώτου από την υψηλή παρουσία πρωτεϊνών σε αυτή την διατροφή, που φαίνεται να υποστηρίζεται από αρκετές μελέτες. Εξάλλου, είναι πιθανόν ο περιορισμός ομάδων τροφίμων στην δίαιτα Banting αναγκαστικά να οδηγεί σε απώλεια βάρους, λόγω λιγότερων επιλογών και μικρότερης ενεργειακής πρόσληψης.

Η δίαιτα αυτή εμφανίζει αρκετές ομοιότητες με την μεσογειακή διατροφή. Και οι δύο είδους διατροφές, είναι πλούσιες σε λιπαρά καλής ποιότητας, όπως τα ψάρια και τα έλαια και στηρίζονται στην κατανάλωση οσπρίων, ενώ παράλληλα έχει φανεί από μελέτες ότι η μεσογειακή διατροφή και η δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων μπορεί να εξίσου αποτελεσματικές για την απώλεια βάρους, και την βελτίωση κάποιων μεταβολικών δεικτών. Παρ’ όλα αυτά η μεσογειακή διατροφή έχει στην βάση της τα δημητριακά που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες και την καθημερινή κατανάλωση λαχανικών και φρούτων, που αποκλείονται σε μεγάλο βαθμό από την δίαιτα Banting, ενώ δεν εστιάζει στην απομόνωση συγκεκριμένων τροφίμων. Επίσης, η μεσογειακή διατροφή συστήνει μία μέτρια κατανάλωση λευκού κρέατος 2-3 φορές την εβδομάδα, ενώ επιτρέπει την κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο, με έμφαση στο κρασί, αλλά και την περιστασιακή κατανάλωση γλυκών σνακ κάποιες φορές το μήνα, συστατικά που έρχονται σε αντίθεση με αυτά της δίαιτα Banting. Παράλληλα, οι αναμφισβήτητα θετικές επιδράσεις της μεσογειακής διατροφής στην μακροζωία και στην αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων έχουν αποδειχθεί από ποικίλες μελέτες, κάτι που χρειάζεται χρόνο και κατάλληλα σχεδιασμένες μελέτες στο μέλλον ώστε να διαπιστωθεί και για την δίαιτα Banting.

Το να ακολουθήσει κάποιος άνθρωπος, ειδικότερα μεσογειακού πληθυσμού, την συγκεκριμένη δίαιτα δεν φαίνεται να αποτελεί αρχικά έναν ηράκλειο άθλο για την απώλεια βάρους, ωστόσο θα πρέπει ίσως κανείς να αναρωτηθεί με κριτική σκέψη για το πόσο εφικτή και ρεαλιστική είναι η τήρηση ενός τέτοιου πλάνου διατροφής μακροπρόθεσμα, με αποκλεισμό τροφίμων που πιθανόν υπόκεινται στις γευστικές προτιμήσεις των ανθρώπων, και την επίδρασή του στην κατάσταση της υγείας τους, ειδικά σε ανθρώπους που ήδη πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα και αυξημένη χοληστερόλη, και για τους οποίους σαφή ευρήματα και πληροφορίες δεν υπάρχουν.

Θα πρέπει λοιπόν να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν του όλους τους παράγοντες που παίζουν ρόλο στην επιλογή ενός κατάλληλου πλάνου διατροφής, βασισμένου στις προσωπικές ανάγκες και την κατάσταση υγείας του, ώστε να μπορεί να κρίνει με διαύγεια αν τελικά στην απώλεια βάρους και στην καλή υγεία χωράνε περιορισμοί και ενοχοποίηση τροφίμων.

*της Κωνσταντίνας Μούλιου, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος