Το «ευ αγωνίζεσθαι» και η ευγενής άμιλλα στις μέρες μας έχουν παραγκωνιστεί λόγω των αυξημένων απαιτήσεων και του ανταγωνισμού που επικρατεί στο χώρου του επαγγελματικού αθλητισμού και όχι μόνο. Απόρροια συνεπώς του συνεχώς αυξανόμενου ενδιαφέροντος σχετικά με την άσκηση, είναι η εστίαση του ενδιαφέροντος σε νέες μεθόδους βελτίωσης της αθλητική απόδοσης. Η χρήση ενεργειακών και αθλητικών ποτών είναι μια τέτοια μέθοδος. Ποιες είναι οι διαφορές όμως στη σύσταση αλλά και στη χρήση μεταξύ ενεργειακών και αθλητικών ποτών;
Η προσθήκη σακχάρων στα ροφήματα ενυδάτωσης περιέχει επιπρόσθετη ενέργεια, η οποία είναι απαραίτητη, εξαιτίας της μείωσης των αποθεμάτων του μυικού και ηπατικού γλυκογόνου, που προκαλείται με την άσκηση. Τα ενεργειακά ποτά κυκλοφορούν στην αγορά από διάφορες εταιρείες έχοντας ιδιαίτερο άρωμα, γεύση και αυξημένη περιεκτικότητα σε σακχαρα > από 10-12% περιέχοντας επιπλέον συστατικά, όπως αμινοξέα (ταυρίνη, χολίνη), καφείνη η οποία θεωρείται τοξική σε δόσεις μεγαλύτερες των 2γρ και έχει σημαντικές διεγερτικές ιδιότητες. Συγκεκριμένα διεγείρει τη λειτουργία της καρδιάς, την κυκλοφορία του αίματος και την έκκριση αδρεναλίνης.
Επιστημονικές μελέτες έχουν αναδείξει τον ευεργετικό ρόλο των ενεργειακών ποτών στην αθλητική απόδοση, υπό προυποθέσεις όμως. Η επίδραση των ενεργειακών ποτών στην αθλητική απόδοση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Οι πιο σημαντικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι: το είδος, η διάρκεια και η ένταση της άσκησης, η περιεκτικότητα % των σακχάρων αλλά και το είδος αυτών, η ποσότητα κατανάλωσης κ.α.
Η αερόβια άσκηση υψηλής έντασης η οποία ξεπερνά τη 1 ώρα οδηγεί σε μείωση των αποθεμάτων του μυικού και ηπατικού γλυκογόνου (άμεση πηγή ενέργειας), όπως και η άσκηση διάρκειας από 1-5min η οποία διακόπτεται από σύντομα διαστήματα ξεκούρασης. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψιν, το γεγονός ότι η αποκλειστική πηγή ενέργειας του εγκεφάλου είναι η γλυκόζη, συνεπώς ο ηπατικός ιστός θα πρέπει να διαθέτει επαρκή αποθέματα για τη συνεχή τροφοδότηση του εγκεφάλου, αφού το «καθαρό μυαλό» παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της σωστής τεχνικής και τακτικής και κατ’ επέκταση της αθλητικής απόδοσης εν γένη.
Οι παραπάνω παράγοντες σχετίζονται άμεσα και με τη χρήση των ενεργειακών ποτών των οποίων η χορήγηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε αγωνίσματα που ξεπερνούν τα 90-120min έντονης αερόβιας άσκησης, όπως ποδηλασία, μαραθώνιος, τρίαθλο, υπερμαραθώνιος. Ουσιαστικά, η πρόσληψη σακχάρων μέσω των ενεργειακών ποτών σε τέτοιου είδους προσπάθειες, εξασφαλίζουν το μυικό γλυκογόνο των εργαζόμενων μυών αφού ένα μέρος της ενέργειας που χρειάζεται για την προσπάθεια προέρχεται από αυτούς. Η διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης, στο αίμα είναι γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό αφού παρεμποδίζει συμπτώματα του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως ναυτία, ζάλη, κεφαλαλγίες κτλ.
Εκτός από τα ενεργειακά ποτά, υπάρχουν και τα λεγόμενα αθλητικά ποτά, τα οποία δεν περιέχουν αμινοξέα, η περιεκτικότητα τους σε υδατάνθρακες είναι μεταξύ 4-8% και περιέχουν επιπλέον ηλεκτρολύτες (Να, Κ, Mg, Cl) και ιχνοστοιχεία (Fe, Zn, Mn, Se, Cu, I, κα). Οι παράγοντες που αναφέρθηκαν για τη σχέση ενεργειακών ποτών και αθλητικής απόδοσης (το είδος, η διάρκεια και η ένταση της άσκησης, η περιεκτικότητα (%) των σακχάρων αλλά και το είδος αυτών, η ποσότητα κατανάλωσης κ.α.) αφορούν εξίσου τη σχέση αθλητικών ποτών και απόδοσης.
Η ανάγκη της πρόσληψης υγρών πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την άσκηση μπορεί να καλυφθεί μόνο με τη χρήση των αθλητικών ποτών και του νερού, χωρίς να είναι απαραίτητη η χορήγηση των ενεργειακών ποτών. Οι περισσότεροι αθλητές ωστόσο, περιμένουν να διψάσουν για να καταναλώσουν υγρά με αποτέλεσμα να αφυδατώνονται και να μειώνεται η απόδοση τους.
Από την άλλη πλευρά όσον αφορά τα ενεργειακά ποτά, η υψηλή περιεκτικότητα τους σε σάκχαρα μπορεί αφενός να διαταράξει την ισορροπία των υγρών, αφετέρου δε λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε καφείνη, βελτιώνουν την αερόβια και αναερόβια ικανότητα, το χρόνο αντίδρασης και τη συγκέντρωση. Η περιεκτικότητα των ενεργειακών ποτών σε αμινοξέα δε φαίνεται να επιδρά ευεργετικά στην αθλητική απόδοση. Συνεπώς, ο καθορισμός του κατάλληλου μίγματος μεταξύ σακχάρων και υγρών έχει καθοριστική σημασία, αφού η κατανάλωση ενός μεγάλου όγκου υγρών μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πρόσληψη σακχάρων, αλλά και αντίστοιχα ένα ιδιαίτερα σακχαρούχο διάλυμμα να μειώσει την αναπλήρωση των υγρών.
Τα αθλητικά ποτά που περιέχουν υδατάνθρακες σε ποσοστό 4-8% θεωρούνται κατάλληλα για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης για αγωνίσματα που διαρκούν πάνω από 60min αλλά και για άσκηση διάρκειας από 1-5 λεπτά η οποία διακόπτεται από σύντομα διαστήματα ξεκούρασης (ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, χειροσφαίριση, αντισφαίριση κ.α). Η κατανάλωση 125-250ml αθλητικών ποτών κάθε 15 λεπτά κατά τη διάρκεια της άσκησης θεωρείται ιδανική, ώστε να επιτευχθεί το ισοζύγιο των υγρών, ηλεκτρολυτών και ιχνοστοιχείων λόγω της απώλειας τους, εξαιτίας της εφίδρωσης. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή των αθλητικών ποτών στη θερμορύθμιση μέσω της χορήγησης υγρών στο ανθρώπινο σώμα. Επιπροσθέτως συντηρούνται τα αποθέματα της γλυκόζης στο αίμα και τα αποθέματα γλυκογόνου στο ήπαρ και του μύες από την ποσότητα των σακχάρων που περιέχεται στα αθλητικά ποτά. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις κατά τις οποίες η χρήση αθλητικών ποτών μπορεί να έχει ευεργετικά αποτέλεσματα ακόμα και για αγωνίσματα διάρκειας κάτω των 60min όπως: διπλή προπόνηση ή αγώνας, αλλά και όταν ο αθλητής ξεκινάει την άσκηση με μειωμένα αποθέματα υδατανθράκων ή ηλεκτρολυτών.
Η κατανάλωση συνεπώς των ενεργειακών ποτών δε μπορεί να είναι όσο τακτική είναι αυτή των αθλητικών ποτών, λόγω του κινδύνου αφυδάτωσης. Σε ψυχρό όμως περιβάλλον όπου ο κίνδυνος αφυδάτωσης είναι μικρότερος, η σημασία της αναπλήρωσης των υγρών είναι μικρότερη σε σχέση με το θερμό περιβάλλον και την αυξημένη απώλεια υγρών, με συνέπεια η χρήση των ενεργειακών ποτών (σάκχαρα>10-12%) πιθανόν να αποφέρει εξοικονόμηση ενέργειας χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της διαταραχής στην αναπλήρωση των υγρών λόγω της αυξημένης περιέκτικότητας των σακχάρων.
Τι θα πρέπει όμως να προτιμήσουμε για τη βελτίωση της αθλητική απόδοσης; Η απάντηση δεν είναι απλή αφού παράμετροι όπως το είδος, η διάρκεια της άσκησης, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος κ.α. σχετίζονται με την παραπάνω επιλογή.
Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι για αερόβια άσκηση πάνω από 60min αλλά και για άσκηση διάρκειας από 1-5 min οι οποία διακόπτεται από σύντομα διαστήματα ξεκούρασης, τα αθλητικά ποτά είναι κατάλληλα αφού αυξάνουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα, διατηρούν σε υψηλότερα επίπεδα τα αποθέματα του μυικού και ηπατικού γλυκογόνου, καθώς επίσης συμβάλλουν ώστε να διατηρείται η ισορροπία των υγρών του σώματος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθυστερούν την κόπωση και συνεπώς αυξάνουν και την απόδοση.
Όσον αφορά τα ενεργειακά ποτά η χρήση τους σε αγωνίσματα που ξεπερνούν τα 90-120min έντονης αερόβιας άσκησης όπως ποδηλασία, μαραθώνιος, τρίαθλο, έχουν ευεργετικά αποτελέσματα, πάντα όμως με τον κίνδυνο να διαταράξουν τη γαστρική κένωση και την ισορροπία υγρών. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται η χρήση τους σε αθλήματα που χρειάζονται ηρεμία και σταθερότητα μελών του σώματος, όπως τοξοβολία, σκοποβολή κ.α λόγω της περιεκτικότητας τους σε καφεΐνη.
*της Γεωργίας Κατσογριδάκη, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
