Τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον τόσο της επιστημονικής κοινότητας όσο και του κοινού στρέφεται στα βιοδραστικά συστατικά των τροφών που μπορεί να έχουν ευεργετικές ιδιότητες για την ανθρώπινη υγεία. Αυτό το ενδιαφέρον οφείλεται στην αύξηση της εμφάνισης χρόνιων παθήσεων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα και στη συσχέτισή τους με την ποιότητα της διατροφής. Μία κατηγορία τέτοιων βιοδραστικών συστατικών των τροφών είναι οι φυτοστερόλες.
Οι φυτοστερόλες είναι βιοδραστικές ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα και η δομή τους μοιάζει με αυτή της χοληστερόλης. Οι πιο συχνά απαντώμενες στα τρόφιμα είναι η σιτοστερόλη και η καμπεστερόλη. Η προέλευση φυτοστερολών είναι τα φυτικά έλαια, το ψωμί, τα δημητριακά, τα φρούτα και τα λαχανικά. Επειδή όμως η συγκέντρωσή τους σε αυτά τα τρόφιμα είναι αρκετά χαμηλή, στις δυτικές κοινωνίες η διατροφική πρόσληψη φυτοστερολών δεν ξεπερνά τα 300mg καθημερινά, με εξαίρεση τους χορτοφάγους, που πλησιάζουν τα 600mg. Γι'αυτό και έχουν δημιουργηθεί τρόφιμα εμπλουτισμένα με φυτοστερόλες τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες που ωφελούν την υγεία όπως θα αναλύσουμε και παρακάτω.
Ποια είναι όμως τα οφέλη των φυτοστερολών για την υγεία; Τα ευρήματα δεκάδων επιστημονικών μελετών καταδεικνύουν πως οι φυτοστερόλες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων, μέσω της μείωσης των επιπέδων της «κακής» LDL-χοληστερόλης. Αυτό συμβαίνει γιατί μειώνουν ως ένα βαθμό την απορρόφηση της χοληστερόλης στο έντερο. Επίσης, φαίνεται από κάποιες έρευνες ότι ενδεχομένως να μπορούν να μειώσουν και τα τριγλυκερίδια του αίματος, ενώ δεν επηρεάζουν από την άλλη τα επίπεδα της «καλής» HDL χοληστερόλης. Ωστόσο, για να αποκομίσει κάποιος τις παραπάνω ευεργετικές δράσεις πρέπει να καταναλώνει 2-3 γραμμάρια φυτοστερολών ημερησίως. Η κατανάλωση αυτής της ποσότητας καθημερινά μπορεί να μειώσει την LDL χοληστερόλη κατά περίπου 10%-12.5%. Απαραίτητο είναι βέβαια η πρόσληψή τους να συνδυάζεται με μία ισορροπημένη διατροφή χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη και πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και τα «καλά» ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα. Επίσης, η κατανάλωση φυτοστερολών μπορεί να συνοδεύει και τη φαρμακευτική αγωγή με στατίνες σε άτομα με δυσλιπιδαιμίες.
Η πρόσληψη των φυτοστερολών είναι γενικά ασφαλής, όμως σε μακροχρόνια κατανάλωση ενδέχεται να επηρεάσει τα επίπεδα των καροτενοειδών στο αίμα, γι' αυτό και συνιστούμε την αύξηση κατανάλωσης πράσινων, κίτρινων και πορτοκαλί λαχανικών και φρούτων.
Η ποσότητα των 2 γραμμαρίων φυτοστερολών αντιστοιχεί ενδεικτικά σε 15 κιλά μήλα, 42,5 κιλά ντομάτες και 1,7 κιλά φυστίκια! Επειδή όμως η κατανάλωση τέτοιων ποσοτήτων μέσω των συμβατικών τροφίμων δεν είναι εφικτή, η βιομηχανία τροφίμων διαθέτει εμπλουτισμένα προϊόντα με φυτοστερόλες όπως προϊόντα επάλειψης, ροφήματα γιαουρτιού, επιδόρπια γιαουρτιού και προϊόντα με γάλα. Έτσι, για να προσλάβετε την ποσότητα των 2γρ αρκεί να καταναλώσετε 1-2 φέτες ψωμί με προϊόν επάλειψης, να πιείτε 1 ποτήρι (250ml) προϊόντος με γάλα και να καταναλώσετε 1 κεσεδάκι επιδόρπιο γιαουρτιού με φυτοστερόλες. Εναλλακτικά, μία μερίδα μόνο ροφήματος γιαουρτιού δίνει την ποσότητα των 2γρ.
Πέρα όμως από την επίδραση στο λιπιδαιμικό προφίλ, οι επιστημονικές έρευνες για τις φυτοστερόλες επεκτείνονται σιγά σιγά και σε άλλους τομείς της υγείας μας με θετικά μηνύματα που αναμένονται στο μέλλον. Ωστόσο περαιτέρω διερεύνηση του θέματος είναι απαραίτητη για να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα.
*της Ευσταθίας Παπαδά, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc, Ph.D.(cand)
